اولویت مذاکره بر جنگ در سیاست خارجی دونالد ترامپ

دیپلماسی ایرانی: در حالی که دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده دیروز شنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۴ در رم برگزار شد، افشاگری اخیر روزنامه نیویورک‌تایمز درباره طرح اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران، ابعاد جدیدی از اختلافات میان واشنگتن و تل‌آویو را آشکار کرد. 

این افشاگری، که از سوی مقامات اسرائیلی به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین نشت‌های اطلاعاتی در تاریخ این کشور توصیف شده، نشان‌دهنده تمایز آشکار میان رویکرد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و سیاست‌های تهاجمی اسرائیل در قبال ایران است. در این میان، تأکید دونالد ترامپ بر مذاکره و دیپلماسی به‌جای تقابل نظامی، بارقه‌ای از امید برای کاهش تنش‌ها در منطقه ایجاد کرده است.

 افشاگری نیویورک‌تایمز؛ نشانه‌ای از فشار دیپلماتیک واشنگتن بر نتانیاهو!

روزنامه نیویورک‌تایمز چندی پیش در گزارشی فاش کرد که اسرائیل طرحی جدی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران در ماه آینده تدارک دیده بود، اما این طرح با مداخله دونالد ترامپ متوقف شد. بنا بر اظهارات مقامات آگاه، اسرائیل قصد داشت با حمایت مستقیم ایالات متحده این حمله را عملیاتی کند، اما دونالد ترامپ در هفته‌های اخیر، اولویت را به مذاکره با تهران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای‌اش داد. 

این افشاگری، که به گفته مقامات اسرائیلی از سوی عناصری در دولت آمریکا با هدف جلوگیری از اقدام نظامی علیه ایران انجام شده، واکنش‌های تندی را در تل‌آویو برانگیخت. شبکه آی ۲۴ اسرائیل به نقل از مقامات تل‌آویو این اقدام را «خطرناک‌ترین نشت اطلاعاتی در تاریخ اسرائیل» توصیف کرد و شبکه ۱۲ اسرائیل هشدار داد که این افشاگری می‌تواند به روابط میان تل آویو و واشنگتن آسیب جدی وارد کند.

مقامات امنیتی اسرائیل تأکید کردند که افشای جزئیات این طرح، از جمله روش اجرا، زمان‌بندی، و سازوکارهای هماهنگی، به عنصر غافلگیری و منافع استراتژیک تل‌آویو در مقابله با ایران لطمه زده است. با این حال، برخی مقامات اسرائیلی مدعی شدند که اطلاعات منتشرشده نادقیق بوده و منبع این افشاگری، نه اسرائیل، بلکه عناصری در دولت آمریکا بوده‌اند که با هرگونه مداخله نظامی علیه ایران مخالف‌اند. این دیدگاه، از سوی تحلیلگران به‌عنوان نشانه‌ای از تلاش واشنگتن برای تحت فشار قرار دادن تل‌آویو و پیشبرد مسیر دیپلماسی با ایران تعبیر شده است.

رویکرد دیپلماتیک دونالد ترامپ؛ گامی به سوی کاهش تنش‌ها

دونالد ترامپ، برخلاف تصور اولیه‌ای که از او به‌عنوان رهبری با رویکردی سخت‌گیرانه نسبت به ایران وجود داشت، در اظهارات پنج شنبه خود موضعی متعادل و دیپلماتیک اتخاذ کرده است. او در گفت‌وگو با خبرنگاران، ضمن تأکید بر اینکه «ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد»، تصریح کرد که، «من جلوی حمله به ایران را نگرفتم، فقط عجله‌ای برای آن ندارم. فکر می‌کنم ایران می‌خواهد گفت‌وگو کند و امیدوارم این را بخواهد. نمی‌خواهم کاری انجام دهم که به کسی آسیب بزند.» این اظهارات، همراه با تأکید او بر اینکه «ما نمی‌خواهیم صنعت یا سرزمینشان را از آنها بگیریم»، نشان‌دهنده تمایل واشنگتن به حل دیپلماتیک بحران هسته‌ای ایران است، رویکردی که در تضاد آشکار با سیاست‌های تهاجمی اسرائیل قرار دارد.

این تمایز، در شرایطی که تل‌آویو به دنبال تشدید فشار نظامی بر ایران است، نشانه‌ای از تغییر پارادایم در سیاست خارجی آمریکا در دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است. برخلاف سال ۲۰۱۸ که خروج یک‌جانبه او از برجام به تشدید تنش‌ها منجر شد، به نظر می‌رسد دونالد ترامپ این بار به دنبال ایجاد توازنی میان فشار و دیپلماسی است. توقف طرح حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران و همزمان پیشبرد مذاکرات غیرمستقیم با تهران، حاکی از اراده واشنگتن برای جلوگیری از یک درگیری نظامی گسترده در منطقه است که می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری برای ثبات خاورمیانه داشته باشد.

واکنش‌های اسرائیل و انتقاد و نگرانی از رویکرد آمریکا

افشاگری نیویورک‌تایمز واکنش‌های شدیدی را در میان مقامات و سیاستمداران اسرائیلی برانگیخت. مقامات امنیتی تل‌آویو این اقدام را ضربه‌ای به روابط صمیمی با واشنگتن توصیف کردند و هشدار دادند که افشای این اطلاعات، توانایی اسرائیل برای مقابله با تهدیدات ایران را تضعیف می‌کند. برخی سیاستمداران اسرائیلی، از جمله آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع پیشین، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، را متهم کردند که این اطلاعات را برای تبرئه خود از انتقادات داخلی درباره عدم قاطعیت در برابر ایران افشا کرده است. لیبرمن در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «خوش‌شانس بودیم که هنگام بمباران راکتورهای هسته‌ای سوریه و عراق، نتانیاهو نخست‌وزیر نبود.» دیگر رقبای سیاسی نتانیاهو، از جمله بنی گانتس، نفتالی بنت و یائیر لاپید، نیز از سیاست‌های او در این زمینه انتقاد کردند.

با این حال، مقامات اسرائیلی تأکید کردند که منبع این افشاگری، عناصری در دولت آمریکا بوده‌اند که با هرگونه اقدام نظامی علیه ایران، چه از سوی واشنگتن و چه از سوی تل‌آویو، مخالف‌اند. آنها معتقدند که این افشاگری یا برای تحت فشار قرار دادن دونالد ترامپ برای اقدام تهاجمی انجام شده، یا تلاشی برای تضعیف او در برابر پایگاه حامیان راست‌گرای او بوده است. این اختلاف‌نظر میان واشنگتن و تل‌آویو، نشان‌دهنده شکاف عمیقی است که می‌تواند بر هماهنگی‌های آینده میان این دو متحد تأثیر بگذارد.

چشم‌انداز مثبت و دیپلماسی به‌جای تقابل

رویکرد دونالد ترامپ در اولویت‌بخشی به مذاکره با ایران، در مقایسه با سیاست‌های تهاجمی اسرائیل، نشانه‌ای از یک تغییر مثبت در مسیر مدیریت بحران‌های منطقه‌ای است. توقف طرح حمله اسرائیل و آغاز دور دوم مذاکرات غیرمستقیم در رم، حاکی از اراده واشنگتن برای یافتن راه‌حلی دیپلماتیک است که نه‌تنها از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند، بلکه زمینه را برای کاهش بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا فراهم آورد. هرچند سابقه تاریخی روابط دو کشور، به‌ویژه خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، همچنان سایه‌ای از تردید بر این مذاکرات افکنده است، اما تمایل آشکار دونالد ترامپ به گفت‌وگو، می‌تواند گامی رو به جلو در مسیر صلح و ثبات منطقه‌ای باشد.

در این میان، نقش میانجی‌گری کشورهایی مانند عمان و حمایت متحدان ایران، از جمله روسیه، که در سفر اخیر عباس عراقچی به مسکو بر تداوم همکاری‌های راهبردی با تهران تأکید شد، می‌تواند به تقویت این روند کمک کند. اگر این رویکرد دیپلماتیک با حسن‌نیت و پایبندی به اصول گفت‌وگو همراه شود، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد فضایی برای همکاری‌های منطقه‌ای منجر شود. در نهایت، تمایز میان سیاست‌های آمریکا و اسرائیل در این مقطع حساس، فرصتی برای بازتعریف روابط و حرکت به‌سوی ثباتی پایدار در خاورمیانه فراهم آورده است.