قاتل نامرئی در مهمانی‌ها

ناصر استاد متخصص سم شناسی و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفتگو با مهر گفت: متانول که معمولاً به عنوان الکل چوب شناخته می‌شود، یک ماده سمی بسیار خطرناک است که می‌تواند به سرعت به سیستم‌های مختلف بدن آسیب برساند. زمانی که متانول وارد بدن می‌شود، آنزیم‌ها آن را به فرمالدهید و سپس به اسید فرمیک تبدیل می‌کنند. اسید فرمیک به‌ویژه برای سیستم عصبی سمی است و می‌تواند به‌طور خاص عصب بینایی را دچار آسیب‌های جدی کند، که در نتیجه منجر به نابینایی دائمی می‌شود. حتی مقدار کمی از متانول، مثل ۱۰ تا ۳۰ میلی‌لیتر، می‌تواند آسیب جدی یا مرگ ایجاد کند. در صورت عدم درمان سریع، این مسمومیت می‌تواند باعث مرگ خاموش (یعنی مرگ بدون علائم هشداردهنده قابل توجه) شود.

متانول؛ سمی خطرناک با اثرات مرگبار

وی افزود: در واقع، زمان برای درمان متانول بسیار حیاتی است و برای پیشگیری از اثرات کشنده یا نابینایی، باید در ساعات اولیه پس از مصرف به بیمارستان مراجعه کرد. درمان معمولاً با استفاده از اتانول به عنوان آنتی‌دوت (پادزهر) انجام می‌شود که از متابولیسم متانول جلوگیری می‌کند. در صورت مصرف بیشتر و مسمومیت شدید، ممکن است از فومپیزول (Fomepizole) استفاده شود که یک داروی مؤثر در توقف متابولیسم متانول است. در موارد جدی‌تر، برای پاکسازی بدن از متانول و اسید فرمیک، از دیالیز استفاده می‌شود.

روش‌های درمان مسمومیت: از اتانول تا دیالیز

به گفته استاد؛ خطرات مصرف متانول تنها به گروه سنی خاصی محدود نمی‌شود. هر فردی می‌تواند در معرض این خطرات قرار گیرد، اما افراد کودک و نوجوان به دلیل وزن پایین و سیستم‌های بدن حساس‌تر، ممکن است به سرعت آسیب ببینند. همچنین افراد سالمند به دلیل ضعف سیستم ایمنی و حساسیت بیشتر اعصاب، آسیب‌های بیشتری از مسمومیت با متانول خواهند دید. با این حال، جوانان به ویژه در مهمانی‌ها و هنگام مصرف مشروبات الکلی تقلبی یا دست‌ساز، بیشتر در معرض خطر مسمومیت قرار دارند.

نقش الکل‌های تقلبی در افزایش موارد مسمومیت

وی ادامه داد: مشکلات ناشی از مسمومیت با متانول معمولاً در اثر قاچاق و تولید غیرقانونی الکل به وجود می‌آید. بسیاری از الکل‌های تقلبی که به بازار می‌آیند، متانول دارند و چون طعم و ظاهر آنها شبیه اتانول است، مصرف‌کنندگان نمی‌توانند به راحتی تشخیص دهند که محصول مصرفی آنها حاوی متانول است.

به گفته وی؛ حتی اگر در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی هشدارهایی درباره خطرات این مواد منتشر شود، بسیاری از افراد همچنان به دلیل نداشتن اطلاعات کافی و اعتماد به فروشندگان ناآگاه، مصرف این محصولات را ادامه می‌دهند. این در حالی است که فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی در مورد خطرات ناشی از مصرف متانول هنوز به اندازه کافی در جامعه گسترش نیافته است، به ویژه در بین جوانان و گروه‌های آسیب‌پذیر است.

استاد خاطرنشان کرد: یکی از دلایل دیگری که باعث می‌شود حتی افراد آگاه و تحصیل‌کرده نیز در معرض خطر قرار گیرند، اعتماد بیش از حد به مواد مصرفی در مهمانی‌ها یا تجمعات اجتماعی است. حتی پزشکان و افراد با تحصیلات بالا هم اگر از اصالت یک محصول آگاه نباشند و به دلیل اعتماد به میزبان یا فروشنده، مشروبات تقلبی مصرف کنند، ممکن است دچار مسمومیت شدید شوند و حتی جان خود را از دست بدهند. در واقع، ناآگاهی و بی‌احتیاطی در انتخاب مواد مصرفی، حتی برای افراد متخصص، می‌تواند کشنده باشد.

وی تاکید کرد: مسمومیت با متانول در صورتی که درمان به موقع انجام نشود، می‌تواند منجر به نابینایی و حتی مرگ شود. به همین دلیل، آگاهی دقیق از عواقب مصرف مواد الکلی غیرمجاز و توجه به کیفیت محصولات مصرفی، خصوصاً در شرایطی که احتمال تقلب یا واردات غیرقانونی وجود دارد، بسیار ضروری است.

اعتماد بی‌جا به محصولات خوراکی و نوشیدنی در مهمانی‌ها

به گفته این متخصص سم شناسی؛ در بسیاری از مواقع، وقتی فردی به مهمانی یا تجمعی می‌رود و به‌عنوان مهمان از او پذیرایی می‌شود، به‌طور طبیعی به کیفیت و سالم بودن محصولات خوراکی توجه نمی‌کند. مثلاً وقتی به شما شیرینی یا غذایی تعارف می‌شود، اغلب هیچ سوالی از منبع خرید، مدت زمان نگهداری یا سلامت آن نمی‌پرسید. این رفتار عادی است، چرا که معمولاً اعتماد دارید به اینکه میزبان قصد آسیب رساندن ندارد و محصولاتی که ارائه می‌دهد سالم و بی‌ضرر هستند. اما در برخی مواقع، این تصور که غذا یا نوشیدنی سالم است می‌تواند خطرناک باشد.

وی افزود: اگرچه احتمال دارد میزبان عمداً قصد آسیب رساندن به کسی را نداشته باشد، ممکن است محصولاتی که تهیه کرده است، به‌ویژه اگر تقلبی یا آلوده به مواد سمی مانند متانول باشند، منجر به مسمومیت و مشکلات جدی شوند. متأسفانه این‌گونه مسمومیت‌ها می‌تواند حتی به آسیب‌های جبران‌ناپذیری مانند نابینایی یا حتی مرگ منجر شود. ممکن است میزبان حتی از خطرات این محصولات آگاه نباشد و خود نیز از محصولی که خریداری کرده است، مطمئن نباشد. در این شرایط، بیشتر افراد به‌ویژه کسانی که در چنین موقعیت‌هایی قرار دارند، قادر به تشخیص خطرات این محصولات نخواهند بود.

متانول؛ قاتل خاموش در اجتماعات اجتماعی

استاد ادامه داد: مهم‌ترین نکته در اینجا این است که گاهی افراد به‌دلیل عدم آگاهی یا بی‌احتیاطی، محصولاتی را که ممکن است حاوی متانول یا دیگر مواد سمی باشند، مصرف می‌کنند. متانول، حتی در مقادیر کم، می‌تواند اثرات بسیار خطرناکی مانند نابینایی یا آسیب‌های عصبی جدی ایجاد کند. در صورتی که این مواد در ترکیب با اتانول (الکل نوشیدنی) مصرف شوند، حتی می‌تواند منجر به مسمومیت شدید و مرگ شود.

وی گفت: اگرچه بیشتر افراد با اتانول آشنا هستند و اثرات آن را در مصرف مشروبات الکلی می‌دانند، خطرات متانول به عنوان یکی از مواد سمی بسیار مهم در این زمینه نادیده گرفته می‌شود. متانول زمانی که وارد بدن می‌شود، تبدیل به فرمالدهید و سپس به اسید فرمیک می‌شود که برای بدن به‌ویژه برای سیستم عصبی بسیار سمی است. در صورتی که این مسمومیت به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به نابینایی دائمی و آسیب‌های جدی دیگر منجر شود.

به گفته استاد؛ در نهایت، نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که از آنجا که مصرف این مواد غیرمجاز در کشور ممنوع است و به‌ویژه محصولات تقلبی وارد بازار می‌شوند، همیشه باید محتاط بود و از صحت مواد مصرفی اطمینان حاصل کرد. این مسئله می‌تواند به‌ویژه در موقعیت‌های اجتماعی و مهمانی‌ها که احتمال اشتباهات یا بی‌دقتی‌های میزبان وجود دارد، خطرات قابل توجهی ایجاد کند. بنابراین، آگاهی و دقت در انتخاب مواد مصرفی، حتی زمانی که به نظر می‌رسد همه چیز بی‌خطر است، اهمیت زیادی دارد.