بررسی امکان وقوع جنگ هسته ای بین هند و پاکستان
اندیشکده‌ها خطرات تشدید تنش بین هند و پاکستان تأکید دارند و احتمال جنگ هسته‌ای محدود را به‌عنوان سناریویی خطرناک، اما قابل اجتناب، بررسی می‌کنند.
دیپلماسی ایرانی: اندیشکده‌های اروپایی مانند شورای روابط خارجی اروپا (ECFR)، مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) و مؤسسه تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) به‌طور کلی بر خطرات تشدید تنش بین هند و پاکستان تأکید دارند و احتمال جنگ هسته‌ای محدود را به‌عنوان سناریویی خطرناک، اما قابل اجتناب، بررسی می‌کنند.
- اندیشکده های اروپایی
شورای روابط خارجی اروپا (ECFR)
این شورا در گزارش‌های خود درباره مناقشات جنوب آسیا، به‌ویژه پس از بحران‌های کشمیر (مانند حمله بالاکوت 2019)، تأکید می‌کند که بازدارندگی هسته‌ای متقابل بین هند و پاکستان تاکنون مانع از جنگ تمام‌عیار شده است. با این حال، درگیری‌های محدود، مانند حملات هوایی یا عملیات ویژه (مشابه عملیات «سندور» در 2025)، می‌توانند به‌دلیل خطای محاسباتی یا فقدان کانال‌های دیپلماتیک مؤثر، به تشدید غیرقابل‌کنترل منجر شوند. شورای روابط خارجی اروپا هشدار می‌دهد که فقدان میانجی‌گری بین‌المللی قوی (به‌ویژه با توجه به حواس‌پرتی قدرت‌های جهانی در بحران‌های دیگر مانند اوکراین) خطر جنگ هسته‌ای محدود را افزایش می‌دهد.
با توجه به حمله اخیر هند این شورا احتمالاً معتقد است که اگرچه هر دو کشور از خطرات جنگ هسته‌ای آگاه‌اند، اما فشارهای داخلی (مانند ملی‌گرایی در هند یا بی‌ثباتی سیاسی در پاکستان) می‌تواند به اقدامات نمایشی منجر شود که به‌طور تصادفی به استفاده محدود از سلاح‌های هسته‌ای کوچک (مانند بمب‌های تاکتیکی) بینجامد.
مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS)
دیدگاه IISS در گزارش سالانه «نظام‌های نظامی جهانی» خود، زرادخانه‌های هسته‌ای هند و پاکستان را بررسی کرده و اشاره می‌کند که پاکستان با حدود 110-130 کلاهک هسته‌ای و هند با حدود 150-160 کلاهک، توانایی انجام حملات هسته‌ای محدود را دارند. IISS تأکید می‌کند که دکترین هسته‌ای پاکستان («اولین استفاده محدود» برای بازدارندگی حملات متعارف هند) خطر تشدید را بالا می‌برد. در عین حال، دکترین هند («عدم استفاده اول» اما تلافی گسترده) می‌تواند به پاسخ هسته‌ای نامتناسب منجر شود.
با توجه به عملیات «سندور» و پاسخ موشکی پاکستان، IISS احتمالاً سناریوی جنگ هسته‌ای محدود را در صورت ادامه درگیری‌های مرزی یا حملات تلافی‌جویانه محتمل می‌داند، اما معتقد است فشارهای دیپلماتیک بین‌المللی می‌تواند از آن جلوگیری کند.
اندیشکده سیپری SIPRI
سیپری در گزارش‌های خود درباره تسلیحات هسته‌ای جهانی، هشدار می‌دهد که رقابت تسلیحاتی در جنوب آسیا، به‌ویژه توسعه موشک‌های کوتاه‌برد و کلاهک‌های تاکتیکی، خطر جنگ هسته‌ای محدود را افزایش داده است. سیپری تأکید می‌کند که نبود توافقات کنترل تسلیحات بین هند و پاکستان، برخلاف روابط آمریکا و روسیه، احتمال سوءتفاهم را بالا می‌برد.
سیپری عملیات اخیر را نشانه‌ای از شکنندگی بازدارندگی هسته‌ای می‌بیند و هشدار می‌دهد که تشدید تنش‌ها، به‌ویژه در نبود میانجی‌گری، می‌تواند به استفاده محدود از سلاح‌های هسته‌ای در میدان نبرد منجر شود.
اندیشکده‌های اروپایی خطر جنگ هسته‌ای محدود را به‌دلیل خطای محاسباتی یا فقدان دیپلماسی جدی می‌گیرند، اما معتقدند فشارهای بین‌المللی و آگاهی دو کشور از عواقب فاجعه‌بار، احتمال آن را کاهش می‌دهد.
- اندیشکده‌های روسی
اندیشکده‌های روسی مانند مؤسسه کارنگی مسکو و مؤسسه مطالعات شرق آکادمی علوم روسیه به‌طور کلی از منظر منافع ژئوپلیتیکی روسیه به تنش‌های هند و پاکستان نگاه می‌کنند و بر نقش چین و آمریکا در این بحران تمرکز دارند.
مؤسسه کارنگی مسکو
کارنگی مسکو در تحلیل‌های خود درباره جنوب آسیا، تأکید می‌کند که روابط نزدیک روسیه با هند و روابط استراتژیک چین با پاکستان، هرگونه درگیری هسته‌ای را برای مسکو پیچیده می‌کند. این اندیشکده معتقد است که پاکستان به دلیل ضعف اقتصادی و نظامی در برابر هند، ممکن است به استفاده زودهنگام از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی متوسل شود، به‌ویژه اگر احساس کند تمامیت ارضی‌اش در خطر است.
با این حال، کارنگی معتقد است که هند به دلیل تعهد به دکترین «عدم استفاده اول» و فشارهای بین‌المللی، احتمالاً از تشدید هسته‌ای اجتناب می‌کند.
با توجه به حمله اخیر، کارنگی احتمالاً عملیات «سندور» را تلاش هند برای نمایش قدرت بدون عبور از آستانه هسته‌ای می‌بیند، اما هشدار می‌دهد که پاسخ‌های غیرمنتظره پاکستان می‌تواند به تشدید منجر شود.
مؤسسه مطالعات شرق آکادمی علوم روسیه
این مؤسسه بر نقش چین در حمایت از پاکستان و تأثیر آن بر بازدارندگی هسته‌ای تمرکز دارد. گزارش‌های این مؤسسه نشان می‌دهد که حمایت چین از زرادخانه هسته‌ای پاکستان (از طریق فناوری موشکی) به اسلام‌آباد اعتمادبه‌نفس بیشتری برای اقدامات تهاجمی محدود می‌دهد. با این حال، این مؤسسه معتقد است که هرگونه جنگ هسته‌ای محدود، به دلیل پیامدهای جهانی (مانند تأثیر بر بازارهای انرژی)، برای همه طرف‌ها غیرقابل‌قبول است.
این مؤسسه احتمالاً معتقد است که عملیات اخیر هند بخشی از استراتژی فشار بر پاکستان است، اما بعید است به جنگ هسته‌ای منجر شود، زیرا چین و روسیه به‌عنوان میانجی‌های منطقه‌ای وارد عمل خواهند شد.
اندیشکده‌های روسی جنگ هسته‌ای محدود را به‌دلیل حمایت چین از پاکستان و فشارهای بین‌المللی بعید می‌دانند، اما خطر تشدید تصادفی را جدی می‌گیرند.
- اندیشکده‌های چینی
اندیشکده‌های چینی مانند مؤسسه مطالعات بین‌المللی چین (CIIS) و مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه تسینگهوا به دلیل روابط نزدیک پکن با اسلام‌آباد، معمولاً از منظر حمایت از پاکستان به این موضوع نگاه می‌کنند.
مؤسسه مطالعات بین‌المللی چین (CIIS)
موسسه مطالعات بین المللی چین در تحلیل‌های خود تأکید می‌کند که زرادخانه هسته‌ای پاکستان، که با حمایت فناوری چین توسعه یافته است، به‌عنوان بازدارنده‌ای در برابر برتری متعارف هند عمل می‌کند. این اندیشکده معتقد است که هرگونه درگیری هسته‌ای محدود، نه‌تنها جنوب آسیا، بلکه منافع چین در کریدور اقتصادی چین – پاکستان (CPEC) را به خطر می‌اندازد. این موسسه همچنین هشدار می‌دهد که اقدامات تحریک‌آمیز هند (مانند عملیات «سندور») می‌تواند به تشدید غیرقابل‌کنترل منجر شود.
موسسه مطالعات بین المللی چین احتمالاً عملیات اخیر را تلاش هند برای تضعیف پاکستان و به چالش کشیدن نفوذ چین در منطقه می‌بیند. با این حال، این اندیشکده معتقد است که چین از طریق دیپلماسی فعال (مانند میانجی‌گری در سازمان همکاری شانگهای) از جنگ هسته‌ای جلوگیری خواهد کرد.
مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه تسینگهوا
این مرکز بر تأثیر تنش‌های هند و پاکستان بر ثبات منطقه‌ای و امنیت پروژه‌های زیرساختی چین (مانند CPEC) تمرکز دارد. گزارش‌های این مرکز نشان می‌دهد که پاکستان به دلیل ضعف اقتصادی، ممکن است در برابر فشارهای هند به اقدامات هسته‌ای محدود متوسل شود، اما چین به‌عنوان حامی اصلی، تلاش خواهد کرد از چنین سناریویی جلوگیری کند.
این مرکز معتقد است که عملیات «سندور» و پاسخ موشکی پاکستان، تنش‌ها را به سطح خطرناکی رسانده است، اما فشار دیپلماتیک چین و منافع اقتصادی پکن در منطقه، احتمال جنگ هسته‌ای را کاهش می‌دهد.
اندیشکده‌های چینی به دلیل منافع استراتژیک چین در پاکستان، جنگ هسته‌ای محدود را بعید می‌دانند و بر نقش میانجی‌گری پکن برای جلوگیری از تشدید تأکید دارند.
- اندیشکده‌های آمریکایی
اندیشکده‌های آمریکایی مانند مؤسسه بروکینگز، شورای روابط خارجی (CFR) و مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) به‌طور گسترده به خطرات هسته‌ای در جنوب آسیا پرداخته‌اند و عملیات اخیر را در چارچوب رقابت‌های ژئوپلیتیکی و بازدارندگی هسته‌ای تحلیل می‌کنند.
مؤسسه بروکینگز
بروکینگز در گزارش‌های خود (مانند مقاله‌های بروس ریدل درباره کشمیر) تأکید می‌کند که بازدارندگی هسته‌ای بین هند و پاکستان شکننده است، زیرا هر دو کشور دکترین‌هایی دارند که می‌تواند به تشدید سریع منجر شود. بروکینگز هشدار می‌دهد که حملات محدود (مانند عملیات «سندور») می‌توانند به سوءتفاهم استراتژیک منجر شوند، به‌ویژه اگر پاکستان معتقد باشد که هند در حال آماده‌سازی حمله گسترده است.
بروکینگز احتمالاً عملیات اخیر را نشانه‌ای از افزایش خطر تشدید می‌بیند، اما معتقد است که فشارهای دیپلماتیک آمریکا و سازمان ملل می‌تواند از جنگ هسته‌ای محدود جلوگیری کند.
شورای روابط خارجی (CFR)
شورای روابط خارجی در تحلیل‌های خود درباره مناقشات کشمیر، تأکید می‌کند که فقدان اعتماد بین هند و پاکستان و ضعف کانال‌های ارتباطی، خطر جنگ هسته‌ای محدود را افزایش می‌دهد. شورای روابط خارجی اشاره می‌کند که دکترین هسته‌ای پاکستان، که بر استفاده زودهنگام از سلاح‌های ساینیکال cynical متکی است، می‌تواند در پاسخ به حملات متعارف هند فعال شود.
این اندیشکده معتقد است که عملیات «سندور» و پاسخ موشکی پاکستان، خطر تشدید را بالا می برد، اما آگاهی دو طرف از عواقب جهانی (مانند واکنش آمریکا و چین) احتمال جنگ هسته‌ای را محدود می‌کند.
مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)
مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در گزارش‌های خود درباره جنوب آسیا، به‌ویژه پروژه «ریسک‌های هسته‌ای»، تأکید می‌کند که رقابت تسلیحاتی بین هند و پاکستان، به‌ویژه توسعه موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد، خطر جنگ هسته‌ای محدود را افزایش داده است. این اندیشکده هشدار می‌دهد که نبود توافقات کنترل تسلیحات و افزایش تنش‌های مرزی (مانند کشمیر) می‌تواند به تشدید غیرقابل‌کنترل منجر شود.
این مرکز عملیات اخیر را نشانه‌ای از شکنندگی بازدارندگی هسته‌ای می‌بیند و معتقد است که بدون دخالت فوری قدرت‌های جهانی، خطر استفاده محدود از سلاح‌های هسته‌ای وجود دارد.
اندیشکده‌های آمریکایی خطر جنگ هسته‌ای محدود را به‌دلیل شکنندگی بازدارندگی و فقدان دیپلماسی جدی می‌گیرند، اما معتقدند فشارهای بین‌المللی و منافع جهانی می‌تواند از آن جلوگیری کند.
